Tag Archive jak pomóc dziecku z zaburzeniami lęku

Byadmin

Zaburzenia lękowe u dzieci

W dzisiejszych czasach bardzo często używa się zamiennie terminów strach i lęk. W psychologii jednak są to dwa różniące się między sobą pojęcia. W strachu wyróżnia się trzy aspekty jakimi są fizjologiczny, behawioralny oraz poznawczy. Nie zawsze występują wspólnie. O istocie tego problemu, opowiadamy w poniższym artykule.

1. Aspekty i rodzaje zaburzeń lękowych

Aspekt fizjologiczny przejawia się w fizycznych odczuciach. Jest to min. przyspieszone tętno, ucisk w klatce piersiowej, nieostre widzenie czy przyspieszona perystaltyka jelit.

Aspekt behawioralny to występujące zaburzenia w zachowaniu to np. jąkanie się czy powtarzanie pewnych czynności. Ostatnim aspektem jest aspekt poznawczy, uszczegóławiając są to pojawiające się myśli o rzeczywistym niebezpieczeństwie oraz różne zniekształcenia procesów poznawczych typu przewidywanie przyszłości czy katastrofizowanie. W lęku podobnie jak i w strachu można wyróżnić aspekt fizjologiczny, behawioralny oraz poznawczy, z pewną istotną różnicą w tym ostatnim. W lęku czynnik poznawczy przybiera odmienną formę, niż w omawianym wcześniej strachu. W tym przypadku myśli jednostki dotyczą surrealistycznego i nieokreślonego zagrożenia. Używając kolokwializmu człowiek nie wie czego się boi, a jej lęk nie ma konkretnej i określonej przyczyny. W zaburzeniach lękowych to właśnie lęk jest głównym objawem. Może przybierać różne postacie ale zawsze będzie związany z brakiem realnego niebezpieczeństwa.

Dzieciństwo bardzo często wiąże się z wieloma sytuacjami, w których może pojawiać się lęk. Najważniejszą funkcją lęku jest funkcja przystosowawcza. Polega ona na tym, że człowiek, tutaj dziecko musi zaadaptować się jak najlepiej do potencjalnego zagrożenia, które jest związane z pojawiającymi się na wszystkich etapach życia wyzwaniami. Pomimo tego, że lęk jest naturalnym elementem rozwoju każdego człowieka, w nadmiarze może prowadzić do zaburzeń lękowych. Definicja lęku mówi, że jest to reakcja na pojawiające się zagrożenie, które przygotowuje jednostkę do walki lub ucieczki.

Wyróżnia się kilka typów zaburzeń lękowych u dzieci:

  • lęk separacyjny – pojawia się zwykle u dzieci w wieku 3 lat, zmniejsza się i zanika około 5 roku życia. Występuje częściej u dziewczynek i objawia się pojawieniem się intensywnego lęku ,w momencie rozłąki z rodzicem najczęściej z matką. Lęk ten występuje zarówno w momencie realnej rozłąki, jak i na samą myśl o tym. Reakcje jakie mogą pojawić się wtedy u dziecka to  płacz, opór, ból brzucha czy inne dolegliwości bólowe. Reakcje te mają na celu uniemożliwienie rozłąki. Innymi przejawami tego lęku jest niechęć do wyjazdów bez rodzica np. na wycieczki szkolne czy kolonie, niechęć wychodzenia na podwórko do kolegów bez matki czy ojca, ciągły niepokój o opiekuna, stale pojawiające się myśli o wypadku czy chorobie rodzica, sny o podobnej tematyce czy też niechęć do zasypania bez rodziców.
  • zaburzenie lękowe uogólnione – zaburzenie występujące zarówno u chłopców, jak i dziewczynek w wieku dziecięcym, zaś w wieku nastoletnim znacznie częściej pojawiające się u dziewczyn. Przejawem tej choroby jest przede wszystkim ciągłe zamartwianie się i spodziewanie się tylko negatywnych sytuacji np. choroby taty, wypadku mamy, otrzymywania samych jedynek w szkole czy też stałe odczuwanie niepokoju i lęku, który ciągle utrzymuje się na tym samym poziomie. Innymi objawami są problemy ze skupianiem uwagi oraz ze snem. Dziecko mające zaburzenie lękowe uogólnione bardzo często próbuje znaleźć wsparcie i pocieszenie wśród otoczenia, które zapewni go o tym, że nic złego się nie stanie. Jednak w momencie dodania mu takiej otuchy, mimo wszystko nie uspokaja się i nadal się zamartwia.
  • zespół lęku napadowego – jest to zaburzenie które występuje częściej w okresie dojrzewania, niż w okresie dzieciństwa. Zespół lęku napadowego może pojawić się zarówno pod wpływem pewnego bodźca jak np. w fobiach specyficznych, jak i zupełnie bez żadnego powodu, gdzie myśl o możliwości pojawienia się napadu paniki wywołuje lęk i samą panikę. Podczas napadu paniki pojawia się bardzo intensywny lęk wraz z takimi objawami jak kołatanie serca, duszności czy zawroty głowy. Lęk wywołuje objawy somatyczne, zaś objawy somatyczne intensyfikują lęk, który wzmaga te objawy – mechanizm błędnego koła.
  • fobie specyficzne w dzieciństwie – zaburzenie, które występuje najczęściej z wszystkich zaburzeń lękowych u dzieci. Najważniejszym objawem jest nieracjonalny i silny lęk przed konkretną rzeczą, przedmiotem czy sytuacją. Może to być lęk przed ciemnościami, zwierzętami, wysokością, owadami czy widokiem krwi. Lęk ten pojawia się zarówno w realnej sytuacji, jak i w momencie wyobrażenia sobie jej przez dziecko. Dzieci młodsze mogą reagować na sytuacje, które wywołują u nich lęk płaczem, krzykiem czy bezruchem. W okresie dzieciństwa występuje wiele lęków przed różnymi zjawiskami czy obiektami i jest to normalne na tym etapie rozwoju. Ważne jest jednak to, czy lęk ten jest adekwatny do fazy rozwojowej w której dziecko aktualnie się znajduje. Fobię specyficzną diagnozuje się wtedy, gdy tak nie jest. Mowa tutaj o np. lęku przed ciemnościami u dziecka w wieku 10 lat.
  • fobia społeczna – przejawia się obawą i lękiem przed osobami nieznajomymi. U dzieci do 3 roku życia lęk przed obcymi ludźmi jest normalny i naturalny. Dziecko może przejawiać strach przed kolegami z klasy czy nauczycielami. W sytuacjach, w których znajduje się wśród obcych mu osób, stara się zachowywać poprawnie, cały czas myśląc o tym że jest oceniane i boi się, że zostanie wyśmiane. Bardzo często również, dziecko z tym zaburzeniem wyobraża sobie sytuacje, w których zostaje upokorzone. Lęk ten przejawia się również w rozmowie z innymi ludźmi gdzie dziecko czerwieni się, jego ręce drżą, poci się, kontakt wzrokowego nie jest utrzymywany z rozmówcą, a głos cichy. Zupełnie inaczej jest w domu z bliskimi mu osobami, gdzie czuje się bezpiecznie i zachowuje swobodnie. Taka sytuacja rodzi dyskomfort, stale odczuwane napięcie i unikanie takich okoliczności powoduje trudności w codziennym funkcjonowaniu oraz zaburzenia w naturalnym rozwoju.
  • mutyzm wybiórczy – rodzaj fobii społecznej, w którym dziecko bojąc się ludzi przestaje mówić, mimo tego, że jego rozwój werbalny jest prawidłowy. Symptomami tego zaburzenia są milczenie w obecności obcych osób, nieudzielanie odpowiedzi na ich pytania lub odpowiadanie za pomocą gestów, nieutrzymywanie kontaktu wzrokowego, nie okazywanie emocji, unikanie aktywności ruchowej. W domu z bliskimi dziecko z mutyzmem wybiórczym, zachowuje się zupełnie inaczej. Zachowuje się swobodnie, nie krępuje się, rozmawia a wręcz jest gadatliwe, podejmuje aktywność ruchową i okazuje emocje.
  • zaburzenia mieszane, w tym fobia szkolna – bardzo często u dzieci można spotkać jednocześnie kilka rodzajów zaburzeń lękowych, mogą to być np. mutyzm wybiórczy i lęk separacyjny. Fobia szkolna wykazuje objawy z różnych grup zaburzeń lękowych, przejawia się najczęściej niechęcią, oporem i w rezultacie odmową pójścia do szkoły. Chodzenie do szkoły wbrew własnej woli, gdzie dziecko zawsze rano kłóci się z rodzicami czy wychodzeniem ze szkoły po kilku lekcjach. Tym objawom bardzo często towarzyszą symptomy somatyczne takie jak bóle brzucha, bóle głowy czy nawet biegunki, „dzięki” którym dziecko nie musi nigdzie wychodzić.

2. Przyczyny zaburzeń lękowych u dzieci

Bardzo często zaburzenia lękowe związane są ze zmianami w życiu dziecka, z którymi musi się ono zmierzyć. Są to np. przeprowadzka, pójście do szkoły, zmiana klasy czy pobyt w szpitalu. W literaturze przedmiotu wyróżnia się również czynniki, które stanowią przyczyny zaburzeń lękowych, a są to:

  • czynniki biologiczne – do których zaliczamy zaburzenia w budowie mózgu czy też zaburzenia równowagi neuroprzekaźników,
  • czynniki genetyczne – które są związane z dziedziczeniem tych zaburzeń po rodzicach czy dziadkach,
  • czynniki środowiskowe – mowa tutaj o obserwacji i utrwalaniu nastawień lękowych od rodziców, którzy radzą sobie z trudnościami używając strategii unikania, stylach wychowania opartych na nadmiernej kontroli dziecka, stałej krytyce czy przesadnej opiekuńczości, odczuwaniu przez dziecko braku poczucia bezpieczeństwa, który wynika ze złej relacji z rodzicami, opartej na przemocy i agresji, negatywnych doświadczeniach w relacjach z rówieśnikami, śmierci któregoś z opiekunów, wypadku czy choroby.

3. Metody i techniki leczenia zaburzeń lękowych u dzieci

  • edukacja – która pomaga dziecku oraz jego rodzicom zrozumieć na czym polega natura lęku, jakie są jego przyczyny, co się dzieje z organizmem podczas pojawienia się lęku czy napadów paniki,
  • nauka kontroli objawów somatycznych – np. z zastosowaniem treningu relaksacyjnego czy ćwiczeń oddechowych,
  • nauka innych sposobów rozwiązywania problemów,
  • techniki behawioralne – sukcesywna ekspozycja bodźców wywołujących lęk,
  • zmiana nastawień poznawczych, oparta na zmianie zachowania, identyfikacji, weryfikacji i przeformułowywaniu zniekształconych myśli, związanych z lękiem,
  • przeciwdziałanie ponownemu pojawianiu się lęków u dziecka poprzez sprawdzanie i utrwalanie jego osiągnięć,
  • psychoterapia indywidualna, polegająca głównie na wspieraniu dziecka,
  • terapia grupowa, stosowana najczęściej w fobiach społecznych,
  • treningi asertywności oraz kompetencji społecznych,
  • terapia rodzinna – stosowana w momencie gdy rodzice przejawiają nastawienia lękowe i to jest główną przyczyną pojawienia się u dziecka zaburzeń lękowych oraz które są dla niego wzorcem do radzenia sobie z problemami,
  • w przypadku fobii szkolnej, nie należy wycofywać dziecka ze środowiska szkolnego, konieczne jest zaangażowanie nauczycieli i wychowawców do współpracy przy jego leczeniu.

 Zaburzenia lękowe u dzieci są możliwe do wyleczenia i często tak się dzieje, gdy pomoc jest odpowiednia. W niektórych przypadkach w pamięci dziecka pozostaje pewien akcent nastawień lękowych jest on jednak bardzo słaby i na dalszych etapach rozwoju oraz w dorosłości osoby takie dobrze sobie radzą z problemami i funkcjonowaniem w życiu codziennym.