Emocje w psychologii to procesy psychiczne, silne odczucia pobudzające nadające wrażeniom subiektywne wartości i jakości. Są to zwykle automatyczne, dość krótkie i złożone reakcje organizmu. Emocje są zwykle widoczne na zewnątrz, mają swoje korelaty fizjologiczne nawet jeśli są skrywane, np:
- strach wiąże się z szybszym biciem serca, często falą gorąca, zwiększonym napięciem mięśni;
- wstyd wiąże się z rozszerzeniem naczyń krwionośnych twarzy (rumieńce) i górnej części ciała.
- szczęśliwość związana jest z uczuciem unoszenia, ekspansji płuc.
- smutek związany jest z rozluźnieniem mięśni nóg i rąk, napięciem mięśni gardła i okolic oczu.
Emocje powstały w wyniku rozszerzenie mechanizmów zachowania homeostazy, by przygotować organizm do odpowiedniej reakcji. Strach łatwo jest warunkować, stąd mechanizmy strachu są najlepiej poznane. Lęk, niepokój to strach bez wyraźnego powodu. Główna struktura analizująca emocje tego typu to ciało migdałowate, składające się z około 10 jąder. Odbieranie pobudzeń możliwe jest bezpośrednio z wzgórza lub przez korę Wzgórze rozdziela ogólne cechy bodźca, przyspieszając reakcję. Kora sensoryczna analizuje złożone aspekty bodźca, reakcja jest nieco późniejsza. Kora przyśrodkowa przedczołowa hamuje niewłaściwe zachowania, jeśli zostaną wywołane pomyłkowo. Hipokamp i kora przejściowa (węchowa) pozwalają zapamiętać epizod, w tym kontekst reakcji emocjonalnych.
Ekspresja emocji negatywnych: jądro środkowe (centralne) ciała migdałowatego pobudza wyspecjalizowane struktury odpowiedzialne za różne formy zachowań.
Jądro migdałowate uczy się reakcji warunkowych, tworząc pamięć emocjonalną. Pamiętanie sytuacji emocjonalnie pobudzających stwarza wrażenie istnienia pamięci przywoływanej jako epizod, niemal fotograficznej. Jest to związane z wydzielaniem dużej ilości adrenaliny przez nadnercza, która przez pień mózgu zwiększa plastyczność hipokampa i ciała migdałowatego, prowadząc do zapamiętania zdarzenia.
Dokładniejsze badania pokazują, że szczegółowa pamięć takich zdarzeń to tylko pozory, mamy po prostu silne wrażenie pamiętania, ale dorabiamy sobie szczegóły.
Inne struktury silnie zaangażowane w analizę, ekspresję i kontrolę emocji to:
- Podwzgórze i kora wyspy, których działanie tworzy autonomiczne składowe emocji.
- Brzuszna część prążkowa, sterujące stereotypowymi zachowaniami emocjonalnymi.
- Brzuszno-przyśrodkowa kora przedczołowa kontrolująca i hamująca zachowania społecznie naganne
Jeśli chodzi o funkcjonowanie procesów poznawczych i afektywnych, to przebiega ono różnie. Procesy poznawcze są bardziej precyzyjne, zlokalizowane. Procesy afektywne są mało precyzyjne, zdelokalizowane, mobilizujące mózg/organizm do określonego działania. Ewolucyjnie procesy poznawcze rozwinęły się później, modyfikując działanie układu emocjonalnego i w pewnym stopniu go kontrolując.
Konieczna jest równowaga: nadaktywność brzuszno-przyśrodkowej kory przedczołowej prowadzi do manii; niska aktywność jąder migdałowatych wzmaga skłonności psychopatyczne.
Układ „motywacji”, nadający napęd do działania, związany jest z podsystemem dopaminoergicznym.
Do powstania emocji konieczna jest interpretacja przez płaty czołowe. Uszkodzenia wybranych szlaków łączących ośrodki podkorowe z korą czołową i przedczołową upośledza możliwości interpretacji stanu mózgu, powodując różne zaburzenia emocjonalne:
- Anhedonia to niemożność odczuwania przyjemności powodująca zaprzestanie wykonywania czynności dających uprzednio przyjemność.
- Aleksytymia to niemożność wyrażenia za pomocą słów swoich stanów emocjonalnych.
- Paratymia to braku związku między uczuciami a ich ekspresją.
Można również wyróżnić społeczne powstawanie emocji poprzez:
Zarażanie się emocjami:
- naśladowanie ekspresji innych osób, dostosowanie reakcji mimicznej i pantomimicznej do zachowania innej osoby powoduje uzyskanie zgodności emocjonalnej;
- proces pierwotny i prymitywny, zauważalny jest już u noworodków;
Empatia:
- przeniesienie się w wyobraźni w świat innej osoby;
- wymaga zaawansowanych form rozwoju poznawczego;
- powoduje koncentrację na osobie, z którą współodczuwamy i wzbudza motywację do pomocy jej;
- zależy od wychowania i środowiska życia;
About the author